Масҷиди Пайғамбар ﷺ (Масҷид Набавӣ)

Муқаддима

Масҷид ан-Набавӣ — масҷиди Расули Акрам ﷺ — яке аз муқаддастарин маконҳо дар рӯи замин ва қалби шаҳри Мадина ҳисоб меёбад. Пас аз Макка, маҳз ба ҳамин ҷо миллионҳо зоирин рӯ меоранд, то оромиши рӯҳонӣ пайдо кунанд, пас аз иҷрои Ҳаҷ ё Умра истироҳат намоянд ва робитаи худро бо Аллоҳ тақвият бахшанд.

Зиёрати ин масҷид танҳо як амал ё маросими динӣ нест, балки таҷрибаи нодирест, ки дилро бо оромӣ, фурӯтанӣ ва шукргузорӣ пур мекунад. Ҳар қадам дар ин ҷо ёдовар аз рисолати мубораки Расулуллоҳ ﷺ мебошад ва ҳар намоз имконияти наздик шудан ба раҳмати Парвардигор аст.

Масҷид ан-Набавӣ пас аз Масҷидул Ҳаром дар Макка, дуюмин ҷойгоҳи муқаддаси Ислом мебошад. Расули Акрам ﷺ фармудаанд:

Як намоз дар масҷиди ман беҳтар аст аз ҳазор намоз дар дигар масҷидҳо, ғайр аз Масҷидул Ҳаром

(Саҳиҳ ал-Бухорӣ, ҳадис №1190)

Таърих ва аҳамияти Масҷид ан-Набавӣ

Масҷиди Расули Акрам ﷺ баъд аз ҳиҷрати мубораки эшон аз Макка ба Мадина дар соли 622 милодӣ бунёд ёфтааст. Сангҳои аввалро худи Расулуллоҳ ﷺ ва саҳобагонаш гузошта буданд. Аввалин сохтмон хеле содда буд — деворҳо аз хиштҳои хом, сақф аз шохаҳои нахл ва замин бо гил пӯшида мешуд. Аммо бо гузашти замон масҷид васеътар ва зеботар гардид, то он ки ба яке аз бузургтарин маҷмааҳои исломӣ дар ҷаҳон табдил ёфт.

Дар ин ҷо қабри мубораки Расули Акрам ﷺ ҷойгир аст, ҳамчунин оромгоҳи ду саҳобаи бузургашон — Абӯбакр (р.а.) ва Умар ибн ал-Хаттоб (р.а.). Ин қисмати масҷид **«Равза аш-Шарифа»** ё **«Боғи Биҳишт»** ном дорад, ки Расули Акрам ﷺ фармудаанд:

Миёни хонаи ман ва минбари ман яке аз боғҳои Биҳишт аст

(Саҳиҳ ал-Бухорӣ, ҳадис №1196)

Дар тӯли асрҳо ин масҷид маркази илму маърифат, имон ва бародарии исломӣ буд. Имрӯз Масҷид ан-Набавӣ на танҳо макони ибодат, балки рамзи мероси исломӣ, сулҳ ва меҳмоннавозии уммат аст. Ороиши дохилии масҷид ҳамзамон рӯҳи қадимӣ ва зебоии муосирро дар бар мегирад: сутунҳои мармарӣ, ороишҳои тиллоӣ, қолинҳои нарм ва рӯшноии муҳташам эҳсоси бузургворӣ ва эҳтиромро бедор мекунад.

Қисмҳои асосии Масҷид ан-Набавӣ ва аҳамияти рӯҳонии онҳо

1. Равза аш-Шарифа (Риёз ул-Ҷанна — Боғи Биҳишт)

Равза — ин қисми байни қабри Расули Акрам ﷺ ва минбари муборакашон мебошад. Ин макон яке аз муборактарин ҷойҳо дар рӯи замин шуморида мешавад. Расули Акрам ﷺ фармудаанд, ки ин минтақа қисми Биҳишт аст ва намоз гузоштан дар ин ҷо подоши махсус дорад.

Нишонаҳои Равза:

• Пӯшида бо қолини сабзранг
• Дорои панҷараҳои тиллоӣ
• Вуруд танҳо тибқи реҷа ва тавассути навбат

Намоз дар Равза орзуи ҳар як зоир аст. Дар ин ҷо тавсияи гузоштани ду ракъат намози нафл ва ба ҷой овардани дуои ихлосмандона дода мешавад.

2. Қабри мубораки Расули Акрам ﷺ

Дар рӯ ба рӯи Равза ҳуҷраи муқаддасе ҷойгир аст, ки дар он Расули Акрам ﷺ ором гирифтаанд, ва дар паҳлӯи эшон ду саҳобаашон истодаанд:

• Абӯбакр ас-Сиддиқ (р.а.)
• Умар ибн ал-Хаттоб (р.а.)

Зоирин ба ин макон наздик мешаванд, то саломи эҳтиромӣ ба Расулуллоҳ ﷺ бирасонанд. Ин макон барои дуоҳои дунёвӣ нест, балки барои изҳори муҳаббат ва сипос ба Паёмбари Аллоҳ аст.

Тавсия мешавад бигӯед: "Ассалому алайка, ё Расулаллоҳ", "Ассалому алайка, ё Аба Бакр", "Ассалому алайка, ё Умар".

3. Минбари Расули Акрам ﷺ

Минбар — ҷойест, ки Расули Акрам ﷺ аз он ҷо ба мусалмонон хутбаҳо ва насиҳатҳо иршоъ мекарданд. Имрӯз минбар бо унсурҳои тиллоӣ оро дода шудааст ва зоирин ба он бо эҳтироми амиқ назар мекунанд.

4. Қуббаи сабз

Қуббаи сабз рамзи Масҷид ан-Набавӣ мебошад. Маҳз зери ин қубба қабри мубораки Расули Акрам ﷺ ҷойгир аст. Қубба аз масофаи дур дида мешавад ва ҳамчун рамзи меъморӣ шинохта шудааст.

5. Толорҳои намоз ва васеъшавиҳои муосир

Масҷиди муосир дар бар мегирад:

• Толорҳои калон бо қолинҳои нарм ва низоми кондитсионер
• Сояафканҳои кушодашаванда дар саҳни масҷид барои муҳофизат аз офтоб
• Минтақаҳои бо ҳавои хунуккунӣ дар мавсими тобистон
• Системаҳои автоматии садо ва рӯшноӣ

6. Минтақаҳои занона

Барои занон қисмҳои махсус ҷудо карда шудаанд:

• Бо даромадгоҳҳои алоҳида
• Бо вақти махсус барои зиёрати Равза
• Бо шароити пурраи роҳатӣ ва амният

Занон низ метавонанд Равзаро зиёрат кунанд, аммо мувофиқи реҷаи махсус, ки ҳар рӯз нав карда мешавад.

7. Ҳавлӣ ва чатриҳои сояафкан

Ҳавлии масҷид бо чатриҳои азим пӯшонида шудааст, ки дар вақти гарм кушода мешаванд. Онҳо зоиринро аз офтоб муҳофизат мекунанд ва шароити роҳат барои намоз дар фазои боз фароҳам меоранд.

8. Китобхонаи Масҷид ан-Набавӣ

Дар ҳудуди масҷид яке аз бузургтарин китобхонаҳои исломӣ фаъол аст. Дар он дастнависҳо, китобҳои ҳадис, тафсир, фиқҳ ва ҳуҷҷатҳои таърихӣ нигоҳдорӣ мешаванд.

Муҳим аст бидонем: Ҳар як қисмат на танҳо аҳамияти меъморӣ дорад, балки дорои умқи рӯҳонӣ мебошад. Зиёрати масҷид ба зоир кӯмак мекунад, ки бузургии Исломро дарк намояд ва робитаи худро бо Суннат ва ҳаёти Расули Акрам ﷺ эҳё созад.

Чӣ гуна ба Равза (Риёз ул-Ҷанна) дохил шудан

Равза аш-Шарифа, ки бо номи «Боғе аз боғҳои Биҳишт» маъруф аст, яке аз муқаддастарин ҷойҳо дар дохили Масҷид ан-Набавӣ мебошад, ки подоши ибодат дар он чандин маротиба зиёд мегардад. Вуруд ба Равза махсусан дар мавсими Умра ва Ҳаҷ бо назорати қатъӣ ба роҳ монда шудааст.

1. Қоидаҳои умумии зиёрат

Вуруд танҳо бо иҷозати пешакӣ ва тавассути системаи **Nusuk** (Tawakkalna Services) амалӣ мегардад — зоир бояд пешакӣ вақти зиёратро брон кунад.

• Назорат аз ҷониби кормандони масҷид анҷом дода мешавад.
• Иҷозат танҳо мувофиқи вақти таъиншуда дода мешавад.
• Зоир бояд пеш аз вақт (30–40 дақиқа пештар) ҳозир шавад ва дар навбат истад.

2. Ҷадвали зиёрат ба Равза

Барои мардон:

Зиёрат баъд аз намози Фаҷр оғоз мешавад ва то намози Иша идома меёбад. Орому осудатарин вақт: баъд аз Иша ва то намози Таҳадҷуд (шабона, вақте ки шумораи зоирин кам аст).

Барои занон:

Зиёрат танҳо дар соатҳои муайян имконпазир аст. Одатан се давра муайян мешавад: баъд аз Фаҷр, баъд аз Зуҳр ва баъд аз Иша. Вуруд тавассути дарвозаҳои махсуси занона сурат мегирад.

Ин вақт метавонад вобаста ба мавсим (Рамазон, Ҳаҷ) тағйир ёбад — тавсия дода мешавад, ки ҳар рӯз бо истифодаи барномаи Nusuk ё тавассути кормандони масҷид маълумот нав карда шавад.

3. Тарзи брон кардани зиёрат (Барномаи Nusuk)

1. Барномаи Nusuk (Tawakkalna Services)-ро насб кунед.
2. Бо истифода аз рақами шиноснома ё икома ворид шавед.
3. Интихоб кунед: "Visit Rawdah" → "Madinah".
4. Сана ва вақтро муайян кунед.
5. Иҷозати электронӣ бо QR-кодро қабул кунед. Бе брон кардан, вуруд ғайриимкон аст.

4. Тартиби вуруд

Зоирин гурӯҳ-гурӯҳ тавассути роҳравҳо ба Равза роҳнамоӣ мешаванд. Ба шумо 1–3 дақиқа дода мешавад, то ду ракъат намози нафл бихонед ва дуо кунед. Пешакӣ ният ва дуои худро омода кунед, то вақтро аз даст надиҳед.

5. Беҳтарин маслиҳатҳо барои зиёрати муваффақ

• Пеш аз вақт биёед ва оромона дар навбат истед.
• Бо муҳофизон баҳс накунед.
• Хоксорӣ ва мулоимӣ нишон диҳед — ин аз Суннати Расули Акрам ﷺ аст.
• Занон тавсия дода мешавад, ки дар оғози вақти ҷудошуда ҳозир шаванд.

Ҳатто агар тавонистед ворид нашавед, дуои худро идома диҳед — Аллоҳ нияти шуморо нозил ва сабт мекунад.

Чиро дар дохили Равза гуфтан мумкин аст

Метавон ду ракъат намози нафл гузошт ва баъдан: дуо барои бахшиш, дуо барои қабули Умра ва Ҳаҷ, дуо барои падару модар ва аҳли байт, дуо барои уммати мусулмон кард.

«Эй Аллоҳ, дарҳои раҳмати Худро бар ман боз намо ва ибодати маро дар ин макони муборак бипазир».

Қоидаҳои рафтор ва одоби рӯҳонӣ дар Масҷид ан-Набавӣ

Масҷид ан-Набавӣ танҳо як масҷид нест, балки ҷойест, ки дар он Расули Акрам ﷺ ором гирифтаанд. Ба ҳамин сабаб, ҳар як зоир бояд одоби махсусро, ки бар Суннати Паёмбар ﷺ асос ёфтааст, риоя намояд.

1. Вуруд бо нияти нек

Бо пои рост ворид шавед ва нияти ибодат кунед. Дуоро ба забон оред: «Ё Аллоҳ, дарҳои раҳмати Худро бар ман боз намо».

2. Хомӯшӣ ва эҳтиром — шарт аст

Балангона сухан гуфтан, баҳсу ҷанҷол кардан, хандидан ё бо телефон сӯҳбат кардан дар ин макон ношоиста аст. Ин ҷо макони зикр ва ибодат аст.

Аллоҳ фармудааст: Овозҳои худро аз садои Паёмбар баланд накунед

(Қуръон, 49:2)

3. Тамаркузи рӯҳонӣ

Ҳолати зикрро нигоҳ доред. Салавот бар Расули Акрам ﷺ бигӯед. Аз сӯҳбатҳои дунявӣ ва парешонӣ худдорӣ намоед.

4. Либоси муносиб ва ҳиҷоб

Либос бояд васеъ ва пӯшида бошад. Барои занон фаро гирифтани тамоми бадан ва мӯй ҳатмист. Мардон бояд аз пӯшидани либосҳои танг ё кутоҳ худдорӣ кунанд.

5. Одоб назди қабри Расули Акрам ﷺ

Бо эҳтироми амиқ назди қабри муборак наздик шавед. Дуо кардан ба Расулуллоҳ ﷺ ҳамчун воситаи қабули орзуҳо ҷоиз нест — дуо танҳо ба Аллоҳ равона карда мешавад. Танҳо салом расонед ва баъдан дур шавед.

Ҷоиз: бо дил эҳтиром кардан, салом гуфтан ва баён кардани муҳаббат. Манъ аст: ба девор даст задан, баланд гиря кардан, суратгирӣ ё видеогирӣ.

6. Ғамхорӣ нисбат ба дигар зоирин

Ба пиронсолон ва занон ҷой диҳед. Масҷидро пок нигоҳ доред — тозагӣ қисми имон аст.

Беҳтарин вақти зиёрати Масҷид ан-Набавӣ

1. Моҳи Рамазон — вақти баландтарини подош

Падоши намоз ва тиловати Қуръон чандин маротиба зиёд мегардад. Хусусиятҳо: шумори зиёди зоирин, нархҳои баланд, зарурати брон кардани меҳмонхонаҳо пешакӣ (4–6 моҳ пеш).

2. Мавсими Ҳаҷ (моҳи Зулҳиҷа)

Ибодат дар ин давра эҳсоси анҷоми роҳи рӯҳониро ба зоирин эҳдо мекунад. Шумори зиёраткунандагон хеле зиёд аст.

3. Моҳҳои муқаррарӣ (аз Муҳаррам то Шаъбон)

Ин беҳтарин вақт барои оромона ибодат кардан мебошад. Шумори зоирин камтар, меҳмонхонаҳо дастрастар мебошанд.

4. Мавсими тирамоҳ ва зимистон

Аз моҳи ноябр то феврал обу ҳаво мулоим аст. Зиёрат осон ва роҳат мегардад.

Хулоса:

Агар ҳадаф танҳо зӯҳду тафаккур ва оромиши рӯҳонӣ бошад — беҳтарин вақт моҳҳои ором аст. Агар ҳадаф дарёфти подоши бузург бошад — Рамазон беҳтарин интихоб аст.

Куҷо истиқомат кардан дар наздикии Масҷид ан-Набавӣ: беҳтарин ноҳияҳо ва меҳмонхонаҳо барои ҳамаи буҷетҳо

Беҳтарин минтақаҳо барои истиқомат

1. Минтақаи наздик ба дарвозаҳои асосии Ҳарам (даромадгоҳҳои шимолӣ ва ғарбӣ): Ин интихоби беҳтарин барои онҳое аст, ки мехоҳанд дар чанд дақиқа пиёда ба масҷид бирасанд. Ин ҷо меҳмонхонаҳои сатҳи олӣ ҷой доранд.
2. Маркази шаҳри Мадина: Ин минтақа дар масофаи пиёдагард қарор дорад ва созиш байни ҷойгиршавӣ ва нархи муносиб мебошад. Шароити роҳат ва дастрасӣ хуб аст.
3. Ҳошияҳои шаҳр (2–3 км аз масҷид): Барои онҳое, ки мехоҳанд сарфа кунанд, мувофиқ аст. Дар ин минтақаҳо аксар вақт автобусҳо ё мошинҳои ройгон (шаттлҳо) барои ба масҷид расидан пешниҳод карда мешаванд.

Тавсияҳои меҳмонхонаҳо мувофиқи категория

Люкс (5 ситора): Pullman Zamzam Madina, The Oberoi Madina.
Афзалиятҳо: дурӣ хеле кам, манзараҳои зебо ба Ҳарам, сатҳи баланди хидматрасонӣ.

Сатҳи миёна (4 ситора): Elaf Al Taqwa Hotel.
Афзалиятҳо: роҳат, нархи мувофиқ, ҷойгиршавии хуб.

Меҳмонхонаҳои буҷавӣ: Golden Tulip Al Shakreen ва апарт-меҳмонхонаҳо.
Афзалиятҳо: арзиши паст, барои гурӯҳҳои калон мувофиқ.

Маслиҳати амалӣ: Агар хоҳед тамоми вақти худро дар ибодат бигузаронед ва аз кори дунёвӣ озод бошед, меҳмонхонаҳои сатҳи 5★, ки дар назди дарвозаҳои масҷид ҳастанд, беҳтаринанд.

Маслиҳатҳои амалӣ барои зоирин: чӣ гуна иқоматро роҳат ва пурбаракат гардонед

Чӣ бояд ҳатман бо худ бигиред

• Пойафзоли роҳати пиёдагард
• Халтаи хурд ё ҷайби махсус барои пойафзол (зеро дар дохили масҷид пойафзолро бояд бо худ нигоҳ доред)
• Шиноснома / икома / иҷозатномаи зиёрат: онҳоро ҳамеша бо худ нигоҳ доред

Хӯрок ва об

Дар дохили масҷид оби мубораки Зам-Зам ройгон пешниҳод мешавад. Дар моҳи Рамазон ва пеш аз намози Фаҷр, ифтор ва сухур низ ройгон тақсим карда мешаванд.

Маслиҳат: Аз хӯрдани таоми вазнин пеш аз намоз худдорӣ кунед, зеро он метавонад сабаби хастагӣ гардад.

Чӣ тавр аз хастагӣ пешгирӣ карда, вақти худро самаранок истифода бурдан мумкин аст

• Барои ҳар намоз пеш аз 30–40 дақиқа биёед, то ҷой пайдо кунед
• Пас аз намоз дар масҷид бимонед ва зикр анҷом диҳед — ин беҳтар аст аз он ки ба издиҳом бароед
• Вақти озодро барои тиловати Қуръон истифода баред, на барои харид ва гардиш дар бозорҳо

Хатогиҳои маъмул байни зоирин ва чӣ гуна пешгирӣ аз онҳо

1. Баланд бардоштани овоз ва сӯҳбати дунявӣ

Масҷид ан-Набавӣ макони ибодат ва зикри Аллоҳ аст. Дар ин ҷо гуфтугӯҳои дунёвӣ, баҳсҳои шахсӣ ва муроҷиатҳои сиёсӣ ҷой надоранд. Рафтори дуруст: оромона сухан гуфтан, парҳез аз ҳар гуна муноқиша.

2. Суратгирӣ ва видеогирӣ дар назди қабри Расули Акрам ﷺ

Ин амал нишонаи беэҳтиромӣ ба ҳарим ва муқаддасоти Ислом мебошад. Расули Акрам ﷺ фармудаанд: «Бадтарин инсонҳо дар рӯзи Қиёмат онҳоянд, ки мехоҳанд ибодатро барои намоиш кунанд».

3. Муроҷиат ба Расули Акрам ﷺ ҳамчун воситаи қабули дуо

Баъзеҳо дар назди қабр дуо намуда, аз Расулуллоҳ ﷺ иҷрои ҳоҷат мепурсанд. Ин нодуруст аст — дуо танҳо ба Аллоҳ равона карда мешавад. Дар назди қабр танҳо салом гуфтан ҷоиз аст.

Ҷоиз аст: «Ассалому алайка, ё Расулаллоҳ» ва пас аз он дуо ба Аллоҳ.

Саволу ҷавобҳои маъмул (FAQ) оид ба Масҷид ан-Набавӣ

1. Чӣ чиз Масҷид ан-Набавиро аз дигар масҷидҳо фарқ мекунад?

Масҷиди Расули Акрам ﷺ мебошад ва дуюмин макони муқаддаси Ислом пас аз Масҷидул Ҳаром аст. Намоз дар ин ҷо подоши ҳазормаротиба бештар аз дигар масҷидҳо дорад.

2. Чӣ гуна иҷозаи вуруд ба Равза (Риёз ул-Ҷанна)-ро гирифтан мумкин аст?

Иҷозат бояд тавассути барномаи **Nusuk** гирифта шавад. Бе брон кардан, вуруд иҷозат дода намешавад.

3. Оё мумкин аст дар назди қабри Расули Акрам ﷺ намоз гузоштан?

Не. Намоз дар назди қабр ҷоиз нест. Танҳо салом гуфтан ва баён кардани муҳаббат иҷозат дода мешавад. Ҳама дуоҳо бояд танҳо ба Аллоҳ равона карда шаванд.

4. Оё масҷид шабона боз аст?

Бале. Масҷид 24 соат кушода аст. Намозҳои шабона фазилати зиёд доранд ва оромии бештар доранд.